Dân tộc Thái
(Ngày đăng :21/02/2017 7:34:31 SA)
(muongte.laichau.gov.vn)
Tên gọi khác: Tày Khao (Thái Trắng), Tày Đăm (Thái Đen), Tày Mười, Tày Thanh (Man Thanh), Hàng Tổng (Tày Mường), Pu Thay, Thổ Đà Bắc...
- Theo Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009, người Thái ở Việt Nam có dân số 1.550.423 người, là dân tộc có dân số đứng thứ 3 tại Việt Nam, có mặt trên tất cả 63 tỉnh, thành phố. Người Thái cư trú tập trung tại các tỉnh: Sơn La [Mương La] (572.441 người, chiếm 53,2% dân số toàn tỉnh và 36,9% tổng số người Thái tại Việt Nam), Nghệ An (295.132 người, chiếm 10,1% dân số toàn tỉnh và 19,0% tổng số người Thái tại Việt Nam), Thanh Hóa (225.336 người, chiếm 6,6% dân số toàn tỉnh và 14,5% tổng số người Thái tại Việt Nam), Điện Biên [Mương Thanh ] (186.270 người, chiếm 38,0% dân số toàn tỉnh và 12,0% tổng số người Thái tại Việt Nam), Lai Châu [ Mương Lay ] (119.805 người, chiếm 32,3% dân số toàn tỉnh và 7,7% tổng số người Thái tại Việt Nam), Yên Bái [ Mương Lò ] (53.104 người), Hòa Bình (31.386 người), Đăk lắc (17.135 người), Đắk Nông (10.311 người)...
- Nhóm Thái Trắng (Táy Đón/Táy Khao/ไทขาว) cư trú chủ yếu ở tỉnh Lai Châu, Điện Biên và một số huyện tỉnh Sơn La (Quỳnh Nhai, Bắc Yên, Phù Yên). Ở Đà Bắc thuộc tỉnh Hòa Bình, có nhóm tự nhận là Táy Đón, được gọi là Thổ. Ở xã Dương Quỳ, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai, có một số Thái Trắng chịu ảnh hưởng đậm của văn hóa Tày. Ở Sa pa, Bắc Hà nhiều nhóm Thái Trắng đã Tày hóa. Người Thái Trắng đã có mặt dọc hữu ngạn sông Hồng và tỉnh Lai Châu, Điện Biên từ thế kỷ 13 và làm chủ Mường Lay (địa bàn chính là huyện Mường Chà ngày nay) thế kỷ 14, một bộ phận di cư xuống Đà Bắc và Thanh Hóa thế kỷ 15. Có thuyết cho rằng họ là con cháu người Bạch Y ở Trung Quốc. Dân số của nhóm Thái Trắng tại Việt Nam năm 2002 ước tính khoảng 280.000 người trong tổng số 490.000 người Thái Trắng trên toàn thế giới. Ngoài ra còn có khoảng 200.000 người Thái Trắng sinh sống tại Lào (thống kê năm 1995); 10.000 người Thái Trắng (một phần của dân tộc Thái theo phân loại của CHND Trung Hoa) sinh sống tại tỉnh Vân Nam, Trung Quốc (số liệu 1995).
- Tại Mường tè chủ yếu tập trung người Thái Trắng cùng với người Thái Đen và một số nhóm nhỏ khác được gọi chung là dân tộc Thái. Dân số của nhóm Thái Trắng tại Việt Nam năm 2002 ước tính khoảng 280.000 người. Riêng tại Lai châu, Số hộ 26.271; số dân 131.822 người, chiếm 34,00% dân số toàn tỉnh, cư trú ở khắp các huyện, thị trong tỉnh; thuộc nhóm ngôn ngữ Tày - Thái, chữ Thái có cùng hệ với chữ Sanscrít (Ấn Độ).
- Địa bàn cư trú: người Thái Trắng cư trú sống tập trung ở những khu vực ven sông, suối thuận lợi cho hoạt động sản xuất.
- Phương thức sản xuất: chủ yếu là làm ruộng cấy lúa nước, ruộng bậc thang, nương và các cây lương thực khác. Ngoài ra, người Thái còn có các hoạt động sản xuất khác như: làm vườn, chăn nuôi gia súc, gia cầm, các nghề phụ, săn bắn hái lượm, đánh cá…
- Tục cưới xin của người Thái phải trải qua rất nhiều thủ tục: thách cưới, ở rể, nhập phòng, cưới lên, cúng hồn, cưới xuống…tuy nhiên đã có sự đơn giản hoá đi rất nhiều so với trước kia, nhưng vẫn mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc.
- Tang ma: người chết được tắm rửa bằng nước lá cây, mặc quần áo mới, trải tấm quàn ra giữa nhà đặt thi thể lên, đặt một vuông thổ cẩm lên mặt rồi đậy tiếp một sải khăn phiêu lên người chết; sau đó gọi hồn, ngày hôm sau đem chôn ở rừng ma, làm tiếp lễ gom hồn và lễ đón hồn thiêng lại nhà…
- Nhà ở: chủ yếu là nhà sàn, với cấu trúc riêng biệt, có các phòng dành riêng cho nữ giới, nam giới và mỗi bên đều có cầu thang lên xuống, ngoài ra còn có các gian dành cho bếp sưởi, bếp chính, gian tiếp khách…
- Các lễ hội truyền thống: người Thái ở Lai Châu có một số lễ hội lớn như: Lễ hội Then Kin Pang được tổ chức vào ngày 10-3 âm lịch hàng năm kéo dài trong 3 ngày (ở xã Mường So- Phong Thổ); lễ hội Kin Lẩu Khẩu Mẩu (lễ hội cốm), tổ chức vào rằm tháng 9 âm lịch hàng năm (ở xã Mường So-Phong Thổ); lễ hội cơm mới (đầu tháng Mười âm lịch); hội hoa ban (vào tháng 2 âm lịch); Lễ Hội Nàng Han (ở Phong Thổ) tổ chức vào 15 tháng 2 âm lịch...
